De dramadriehoek is een concept uit de transactionele analyse en de dramadriehoektheorie van psycholoog Stephen Karpman. Het beschrijft een dynamiek van interpersoonlijke conflicten en disfunctionele relaties die zich ontwikkelen tussen drie rollen: het slachtoffer, de redder en de aanklager.
Hierna volgt een toelichting over wat de dramadriehoek nu precies is, wie erbij betrokken is, waarom het voorkomt en hoe ermee om te gaan.
Wat is de dramadriehoek?
De dramadriehoek is een model dat de drie rollen beschrijft die mensen kunnen aannemen in een conflictsituatie of een moeilijke samenwerking. Deze rollen zijn onderling verbonden en kunnen leiden tot een ongezonde (team)dynamiek en miscommunicatie.
Wie is erbij betrokken?
- Het slachtoffer. Het slachtoffer voelt zich machteloos, hulpeloos en ziet zichzelf als het slachtoffer van de situatie. Slachtoffers klagen, zien zichzelf als ongelukkig met een bepaalde situatie en zullen de verantwoordelijkheid voor die ongelukkige toestand aan anderen toeschrijven.
- De redder. De redder voelt de drang om anderen te helpen en te redden, zelfs als dit niet wordt gevraagd. Redders proberen de problemen van anderen op te lossen, zonder hun toestemming. Dit is vaak oprecht. Ze willen de situatie heel graag oplossen. Soms is dit ook omdat ze de reddersrol geweldig vinden voor zichzelf.
- De aanklager. De aanklager geeft kritiek, beschuldigt en wijst met de vinger. De aanklager geeft iemand (het slachtoffer) de schuld van iets. Dat kan bemoeizuchtig en arrogant overkomen (perceptie).
Waarom komt het voor?
De dramadriehoek ontstaat vaak uit ongezonde communicatiepatronen in een team en een gebrek aan assertiviteit van sommige teamleden. Mensen nemen deze rollen aan omdat ze zich ongemakkelijk voelen met een directe communicatie en een conflictoplossing. Soms is het aangeleerd en gaat het al jaren mee, soms is het omdat men geen andere manier ziet om met situaties om te gaan, soms is het om de aandacht te trekken enzovoort.
Hoe ermee omgaan?
- Bewustwording. Het is belangrijk om de rollen te herkennen, ook bij jezelf of bij anderen.
- Stap uit de rol. Probeer uit de rol van slachtoffer, redder of aanklager te stappen wanneer je deze herkent. Dat is heel belangrijk en niet altijd gemakkelijk, want vaak stapt men in die rol(len) op een intuïtieve manier.
- Eigen verantwoordelijkheid. Aansluitend bij de bewustwording is het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen (werk)leven en (werk)keuzes. Laat anderen ook de verantwoordelijkheid dragen voor hun acties en beslissingen.
- Gezonde communicatie. Leer – als individu én als team – assertief te communiceren, waarbij je je gevoelens en behoeften op een respectvolle manier uitdrukt en luistert naar anderen.
Het begrijpen van de dramadriehoek en het actief werken aan het vermijden ervan kan leiden tot gezondere relaties, effectievere communicatie en een groter gevoel van eigenwaarde voor alle betrokkenen. Het vraagt om zelfreflectie, introspectie, empathie en een verandering in communicatiepatronen. Het is belangrijk om dit op een veilige manier in een team bespreekbaar te maken en om er grondig over te reflecteren.
