Wat is narcisme? En hoe ga je om met narcistische medewerkers en leidinggevenden? Je hoort tegenwoordig heel vaak dat men zegt dat iemand narcistisch is of narcistische kenmerken heeft, een fenomeen met veel impact. We duiken er even in.
Wat is narcisme?
Narcisme is een persoonlijkheidskenmerk dat wordt gekarakteriseerd door een overdreven gevoel van eigenbelang, een behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie voor anderen. In ernstige gevallen kan het een persoonlijkheidsstoornis worden, beter bekend als narcistische persoonlijkheidsstoornis of NPS.
Hoe herken je narcisme?
Narcistische kenmerken kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen zich op verschillende manieren manifesteren. Enkele vaak voorkomende kenmerken:
-
Grootheidsgevoel: Overdreven gevoel van eigen belangrijkheid.
- Fantasieën van succes en macht: Veel bezig zijn met fantasieën of beelden over groots succes, macht enz.
- Uniekheid: Geloven dat ze uniek en speciaal zijn en alleen begrepen kunnen worden door andere ‘speciale’ mensen.
- Behoefte aan bewondering: Sterke behoefte aan voortdurende bewondering en aandacht en hiernaar ook op zoek gaan.
- Rechtmatigheid: Overtuiging dat ze recht hebben op een speciale behandeling en een automatische of evidente naleving van hun verwachtingen.
- Uitbuiting: Anderen gebruiken – en dat ook evident vinden – om hun eigen doelen, successen en focuspunten te bereiken.
- Gebrek aan empathie: Een onvermogen om de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of te identificeren. Ze kunnen (en willen) zich niet in de schoenen van anderen plaatsen.
- Afgunst: Vaak (stevig) jaloers zijn op anderen of geloven dat anderen jaloers op hen zijn.
- Arrogantie: Arrogant of hooghartig gedrag vertonen en dat ook evident vinden.
Hoe ga je om met medewerkers en leidinggevenden met narcistische kenmerken?
Om effectief om te gaan met narcistische medewerkers en leidinggevenden is het belangrijk om strategieën te ontwikkelen die de dynamiek van de werkplek kunnen verbeteren en conflicten kunnen minimaliseren. Hier zijn enkele tips, die je niet alleen kan gebruiken voor jezelf, maar die je ook kan meegeven aan medewerkers of leidinggevenden als ze deze persoonlijkheidstypes in hun team hebben:
- Stel grenzen: Wees duidelijk en consistent in het stellen van grenzen om misbruik en uitbuiting te voorkomen.
- Blijf professioneel: Houd elke communicatie professioneel en vermijd persoonlijke aanvallen of emotionele reacties.
- Erken hun behoeften: Geef gepaste erkenning en waardering, maar wees voorzichtig met overmatige bewondering.
- Focus op feiten: Gebruik objectieve gegevens en feiten om discussies te onderbouwen en emoties te minimaliseren.
- Wees voorbereid op weerstand: Wees voorbereid op weerstand of defensieve reacties bij het geven van feedback.
- Beperk emotionele betrokkenheid: Beperk elke emotionele betrokkenheid ten opzichte van die persoon om jezelf te beschermen tegen manipulatie en stress.
- Gebruik diplomatie: Gebruik diplomatieke taal om conflicten te de-escaleren.
- Zoek ondersteuning: Raadpleeg interne of externe personen met expertise op dat vlak voor ondersteuning en advies bij aanhoudende problemen.
- Documenteer gedrag: Houd een gedetailleerd overzicht bij van gedragingen en incidenten als je alles verder wil bespreken of ermee ‘verder wil gaan’.
Als je vanuit de personeelsdienst of als medewerker of leidinggevende met zo’n persoonlijkheidstype te maken hebt, dan is het belangrijk om jezelf te beschermen en dus ook goed af te wegen of je nog verder wil gaan in die werkomgeving. Wanneer duidelijk narcistische types hun weg mogen blijven gaan in een organisatie, dan zegt dat heel veel over de bedrijfscultuur. Echt narcistische persoonlijkheidstypes kunnen een hele teamsfeer en zelfs een (deel van de) organisatie negatief besmetten. Hun afwezigheid, bijvoorbeeld door verlof, brengt vaak ook opluchting mee of een soort rust. Soms zijn kordate beslissingen naar deze mensen toe dan ook nodig om de organisatie verder te beschermen en te verdedigen.
