De twee valkuilen zijn groupthink en groupshift. Het is heel belangrijk om hiermee rekening te houden, zowel als leidinggevende als als hr-professional. Laten we deze twee fenomenen even onder de loep nemen want ze kunnen de kwaliteit van de besluitvorming in en door groepen sterk beïnvloeden.
We focussen eerst op groupthink en vervolgens op groupshift.
Groupthink
Wat is groupthink?
Groupthink is een fenomeen waarbij de wens naar harmonie of conformiteit binnen een groep leidt tot een irrationele of disfunctionele besluitvorming. Het gebeurt vaak in zeer hechte groepen of wanneer de groepsdruk sterk is. Leden vermijden het uiten van afwijkende meningen om de groepscohesie niet te verstoren, zelfs als ze twijfels hebben over het voorgestelde besluit.
Enkele kenmerken van groupthink
- Illusie van onkwetsbaarheid: de groep denkt dat ze onoverwinnelijk is en weinig kans heeft om te falen.
- Rationele rechtvaardigingen: negatieve signalen worden genegeerd of gebagatelliseerd.
- Groepsdruk: leden voelen zich verplicht om mee te gaan met de meerderheid.
- Zelfcensuur: individuen houden hun bedenkingen voor zich.
- Illusie van unanimiteit: omdat afwijkende meningen niet worden uitgesproken, lijkt het alsof iedereen het eens is.
- Negatief labelen van buitenstaanders: mensen buiten de groep of met afwijkende meningen worden gezien als minder competent of vijandig.
Impact op besluitvorming
- Beperkte discussie over alternatieve opties.
- Gebrek aan een grondige en kritische evaluatie van ideeën.
- Risico op het nemen van slecht doordachte beslissingen.
- Over- of onderschatting van risico’s.
Hoe kan je er als leidinggevende of als buitenstaander (of als kritische medewerker) mee omgaan om dit te beperken?
- Stimuleer openheid: moedig (als leidinggevende of als buitenstaander) de teamleden aan om vrijuit te spreken, ook als ze het oneens zijn met de meerderheid. Assertiviteit moet de norm zijn.
- Rollen toewijzen: benoem een advocaat van de duivel om alternatieve perspectieven en risico’s te verkennen.
- Onafhankelijke evaluatie: laat een externe partij of een subgroep het besluit analyseren, en erover terugkoppelen.
- Anonieme feedback: gebruik anonieme enquêtes of stemmethoden (bv. anonieme stemming over ideeën) om eerlijke input te verzamelen.
Groupshift
Wat is groupshift?
Groupshift verwijst naar het fenomeen waarbij de groepsbeslissing extremer wordt dan de gemiddelde standpunten van de individuele groepsleden. Dat kan leiden tot groepspolarisatie. De groep neigt dus naar een veel risicovollere of net veel voorzichtigere beslissing dan individuen afzonderlijk zouden doen.
Enkele oorzaken of redenen van groupshift
- Sociale vergelijking: leden willen niet onderdoen voor anderen en neigen naar extremere standpunten om zich te onderscheiden of te conformeren.
- Verantwoordelijkheidsverdeling: in een groep voelen mensen zich minder individueel verantwoordelijk voor een beslissing, waardoor ze sneller risico’s nemen.
- Groepscohesie: mensen versterken elkaars opvattingen, waardoor deze extremer worden.
- Overtuigingskracht: sterke pleidooien voor een bepaald standpunt kunnen anderen overtuigen om extremer te worden.
Impact op besluitvorming
- Risico op overmoed: groepen nemen vaker risicovolle beslissingen zonder voldoende overweging van de gevolgen.
- Verlies van nuance: middelmatige of gematigde standpunten worden verdrongen door extreme keuzes.
- Onbalans: de uiteindelijke beslissing kan de belangen van minderheden in de groep negeren.
Hoe kan je er als leidinggevende of als buitenstaander (of als kritische medewerker) mee omgaan om dit te beperken?
- Bewustzijn creëren: leg de groep uit hoe groepspolarisatie kan optreden en wat de risico’s zijn.
- Discussie stimuleren: zorg ervoor dat alle mogelijke standpunten grondig worden besproken, inclusief gematigde opties.
- Individuele evaluatie: vraag leden vooraf om hun persoonlijke voorkeur te formuleren voordat de groepsdiscussie begint.
- Verantwoordelijkheid benadrukken: maak duidelijk dat elk lid mee verantwoordelijk is voor de uitkomst van de beslissing.
- Tijd nemen: voorkom snelle beslissingen, geef de groep tijd om af te koelen en alternatieven te heroverwegen.
Hoe kan je – over deze twee fenomenen heen – de kwaliteit van de besluitvorming bij groepen optimaliseren?
- Voorzie een training in groepsdynamiek: geef teamleden en leiders inzicht in groepsdynamiek en hoe deze besluitvorming beïnvloeden.
- Bouw diversiteit in in een groep: zorg voor een diverse groep met verschillende achtergronden en perspectieven.
- Faciliteer structuur: gebruik gespreksvormen zoals brainstorming, waarbij alle meningen worden gewogen voordat een beslissing wordt genomen.
- Feedbackloops: evalueer eerdere groepsbeslissingen om te leren van fouten en verbeteringen door te voeren.
- Zet in op assertiviteit bij ieder individu in een groep: zorg ervoor dat assertiviteit veilig is en dat assertieve medewerkers (dus: medewerkers die hun mening geven, met respect voor de anderen, ook al is die afwijkend of anders) gewaardeerd worden. Leer medewerkers hun mening formuleren, en leer hen dat het geven van een eigen mening sterk en meerwaardegevend is.
Door bewust te zijn van groupthink en groupshift, er aandacht voor te hebben en passende bijsturingsstrategieën toe te passen, kan een groep betere, evenwichtigere en meer onderbouwde besluiten nemen.
