Kleine ergernissen worden soms grote ergernissen. Roken en vapen kunnen in dat opzicht wel eens een steen des aanstoots zijn, zeker wanneer herhaaldelijke terechtwijzingen geen zoden aan de dijk brengen. Hieronder gaan we nader in op een coherent en afdoend beleid om het rookverbod effectief te handhaven.
1. De welzijnsreglementering in verband met roken op het werk
Met ingang van 1 januari 2006 hebben alle werknemers het recht om over rookvrije lucht te beschikken in alle ruimten waar zij tewerkgesteld zijn of toegang toe hebben in het kader van hun werk. Dit recht wordt gewaarborgd door de werkgever, die het roken moet verbieden in de werkruimten en de sociale voorzieningen.
Die bepalingen zijn vervat in de wet van 22 december 2009 betreffende een algemene regeling voor rookvrije gesloten plaatsen toegankelijk voor het publiek en ter bescherming van werknemers tegen tabaksrook. Hoofdstuk 4 van de wet van 22 december 2009 is van toepassing op alle werknemers en alle werkgevers in de zin van artikel 2 van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
Er kan van het rookverbod worden afgeweken indien het comité voor preventie en bescherming op het werk – bij gebrek hieraan de syndicale afvaardiging of, bij gebrek hieraan de werknemers zelf – een voorafgaand advies heeft uitgebracht over de mogelijkheid om een rookkamer te installeren.
2. De opname van het rookverbod in het arbeidsreglement
Het kan nuttig zijn om het rookverbod in het arbeidsreglement op te nemen daar het arbeidsreglement een juridisch bindend en afdwingbaar instrument is.
Voorbeeld 1: rookverbod uit het arbeidsreglement van een school
“In gesloten plaatsen is roken altijd verboden. Voorbeelden van gesloten plaatsen zijn klaslokalen, leraarskamers, kantoren, eetzalen, turnzalen, sportzalen, toneelzalen, traphallen, gangen, wachtzalen, kamers van internen, recreatieruimten, sanitaire ruimten, kelders, ...
In open plaatsen is roken verboden op weekdagen tussen 6.30 u. ’s morgens en 18.30 u. ’s avonds. Voorbeelden van open plaatsen zijn speelplaatsen, sportterreinen, schooltuinen, ...
Tijdens extra-murosactiviteiten is roken zowel op weekdagen als tijdens het weekend verboden tussen 6.30 u. ’s morgens en 18.30 u. ’s avonds. Extra-murosactiviteiten zijn activiteiten die plaatsvinden buiten de schoolmuren en die georganiseerd worden voor één of meer leerlingengroepen, bijvoorbeeld verplaatsingen naar het zwembad, de sporthal, een museum of het CLB; fietstochten; daguitstappen; natuurexploratie; eendaagse of meerdaagse schoolreizen. Activiteiten die volledig buiten de schooluren georganiseerd worden, vallen hier niet onder.
Het is steeds verboden te roken in de schoolbus, ook indien het voertuig zich aan een halte bevindt of parkeert.
Het inrichten van een rookkamer in de gebouwen van de onderwijsinstelling is in alle omstandigheden verboden, zelfs indien zowel de werkgever als de personeelsleden daarmee zouden instemmen.
Het is steeds verboden te roken in het vervoermiddel dat voor gemeenschappelijk vervoer van en naar het werk door de werkgever ter beschikking wordt gesteld van het personeel, in de voertuigen die eigendom zijn van de werkgever en tijdens verplaatsingen in opdracht van de werkgever (bijvoorbeeld naar een nascholing of een informatievergadering).
Het personeelslid is ertoe gehouden het rookbeleid van de school actief te ondersteunen en zo nodig kenbaar te maken aan derden die hij ontvangt of begeleidt (bijvoorbeeld ouders, stagiairs, busbegeleiders, klanten, leveranciers, gebruikers of huurders van lokalen of terreinen, ...).
Inbreuken op die bepalingen worden gesanctioneerd. Bij een eerste inbreuk krijgt het personeelslid een mondelinge vermaning door de directeur. Bij een tweede inbreuk krijgt het personeelslid een schriftelijke vermaning door de directeur. Het personeelslid dat reeds een schriftelijke vermaning gekregen heeft kan bij een volgende inbreuk in hetzelfde schooljaar, gesanctioneerd worden met een tuchtstraf zoals bedoeld in het decreet rechtspositie. Is dit niet het geval dan krijgt het personeelslid een ultieme schriftelijke verwittiging door de directeur. Het personeelslid dat reeds een ultieme schriftelijke verwittiging gekregen heeft wordt bij een volgende inbreuk in hetzelfde schooljaar, gesanctioneerd met een tuchtstraf zoals bedoeld in het decreet rechtspositie. In afwijking van die bepalingen worden ernstige inbreuken zoals roken op verboden plaatsen in de onderwijsinstelling in aanwezigheid van leerlingen, het rookbeleid van de school in vraag stellen of ondermijnen in aanwezigheid van leerlingen, anderen op school aanzetten tot roken steeds behandeld en gesanctioneerd overeenkomstig het decreet rechtspositie van 27 maart 1991.”
Voorbeeld 2
“In de onderneming geldt een rookverbod in de werkplaatsen. Dit volledig en totaal verbod geldt voor alle werknemers en medewerkers, met inbegrip van het management, alsmede voor alle andere personen die de onderneming betreden, hetzij om er te presteren zoals uitzendkrachten, kuisploegen, hetzij als bezoekers.
Dit verbod geldt voor de ganse instelling, met inbegrip van alle werkruimtes, ontspanningsruimtes, sportfaciliteiten, studieruimtes, computersecties, gangen, halls, ontvangstruimtes, opslagruimtes, terrassen, parkings, toiletten, restaurants, cafetaria’s en bars, evenals ter gelegenheid van het vervoer dat door de instelling wordt georganiseerd, recepties, vergaderingen en persconferenties. Die opsomming is niet beperkend.
In de instelling kunnen geen tabaksproducten te koop worden gesteld. Elke vorm van reclame voor tabak, rechtstreeks of onrechtstreeks, is verboden. Evenals elke vorm van sponsoring.
Gedurende de werkpauzes is er wel/niet (doorhalen wat niet van toepassing is) de mogelijkheid voor rokers die dit wensen, om in een speciaal rokerslokaal, voor zover dit volledig afgesloten is van andere ruimtes en beschikt over opengaande vensters (dermate dat de rooklucht niet in andere lokalen binnendringt), te roken.
In geval van overtreding van het rookverbod kan klacht worden ingediend, hetzij mondeling, hetzij schriftelijk, aan de hand van een specifiek formulier, bij de preventieadviseur, de arbeidsgeneesheer, bij het management of bij de ambtenaar bevoegd voor gezondheid en/of pesten. Klacht kan ook worden ingediend, eventueel unaniem of door andere groeperingen, zo in het kader van de wetgeving op het pesten, zo de betrokken werknemers of medewerkers dit wensen.
Uiterlijk de eerste werkdag na de dag waarop de werknemer het rookverbod heeft overtreden, moet de werkgever of diens aangestelde de betrokken werknemer ervan verwittigen dat hij een straf of boete heeft opgelopen. De werkgever moet die straffen of boeten inschrijven in een speciaal register, waar tegenover de naam van de betrokken werknemers, de datum, de reden alsmede de aard van de straf, of, indien het een boete betreft het bedrag ervan dient vermeld. Indien het een geldboete betreft, zal het totaal bedrag van de boete niet meer bedragen dan één vijfde van het brutoloon. De opbrengsten van die geldboete wordt aangewend ten voordele van de werknemers. Een sociaal fonds wordt hiertoe opgericht. Een register zal worden aangelegd dat wordt voorgelegd telkens de ambtenaren en beambten, belast met het toezicht op die wetgeving daarom verzoeken.
Iedere inbreuk tegen het rookverbod, kan één van de volgende straffen met zich meebrengen:
-
de mondelinge of schriftelijke terechtwijzing/berisping/aanmaning;
-
de schriftelijke ingebrekestelling per aangetekend schrijven;
-
een geldboete van € ........... (1ste overtreding) of € ........... (na herhaling);
-
de tijdelijke schorsing van het contract met verlies van loon;
-
het definitieve ontslag (met opzeggingstermijn of vergoeding);
-
verbreking van het contract omwille van dringende reden (geen opzeggingstermijn of vergoeding).
Ingeval een werknemer een hem betekende straf of boete betwist of indien hij in dit verband opmerkingen heeft, bestaat de mogelijkheid bij aangetekend schrijven beroep aan te tekenen binnen een periode van twee werkdagen bij de werkgever.”
3. De bestraffing van het niet naleven van het rookverbod
Indien de werkgever sancties wenst te koppelen aan de overtreding van het rookverbod, zal dit moeten opgenomen worden in het arbeidsreglement. De bestraffing van het rookverbod zal moeten voldoen aan de hierboven uiteengezette wettelijke bepalingen.
Een vonnis van de arbeidsrechtbank van Oudenaarde wijst er op dat het aangewezen is een gradatie van de tuchtsancties vast te stellen. De arbeidsrechtbank van Oudenaarde oordeelde dat de inspanningen van de werkgever om in het belang van de ganse onderneming het brandgevaar door ongecontroleerd roken te vermijden zeer lovenswaardig waren en dat het negeren van het rookverbod, voor de tweede maal, ongetwijfeld een tekortkoming uitmaakte uit hoofde van de werknemer. Alhoewel de rechtbank overweegt dat in een aantal gevallen de niet-naleving van het rookverbod een dringende reden kan uitmaken, wordt dit in casu gerelativeerd daar alhoewel de plaatsen waar het roken was toegelaten duidelijk waren omschreven en het niet toekomt aan de werknemer om de opportuniteit van de keuze te beoordelen, toch moet worden vastgesteld dat de plaats waar de overtreding werd begaan geen bijzondere risico’s inhield. Alhoewel de niet-naleving van het rookverbod als dringende reden was vermeld in het arbeidsreglement is de rechtbank van oordeel dat de tekortkoming van de werknemer niet van die aard is om te worden aangezien als een dringende reden.
Op zoek naar een volledig geactualiseerde uitdieping van tucht- en ontslagrecht in lokale besturen? De tuchtprocedure in lokale besturen (Franky Blomme, Kenneth Gijsel en Maureen Landtsheere) biedt u een juridisch volledig en gedocumenteerd overzicht van de toepassing specifiek binnen lokale besturen voor zowel contractuele als statutaire medewerkers. Klik op onderstaande afbeelding voor meer info (HRMConnect-abonnees kunnen het boek onbeperkt online consulteren in het kader van hun abonnement).
